Κούβα: μια ιστορία γεμάτη επαναστάσεις

Είχα αρκετούς ενδοιασμούς ως προς το τι κείμενο θα δημοσίευα για αρχή. Τελικώς, αποφάσισα να ανεβάσω ένα μάλλον 'ουδέτερο' κείμενο. Αν και γενικώς τα περισσότερα άρθρα που θα διαβάσετε εδώ από μένα, θα αφορούν στην αρχαία ελληνική ιστορία, θα ξεκινήσουμε με κάτι εντελώς διαφορετικό: μια σύντομη ιστορία της Κούβας, έως τις παραμονές της επανάστασης του Φιντέλ Κάστρο. Είναι το πρώτο κεφάλαιο της Μονογραφίας "Φιντέλ Κάστρο - ο τελευταίος επαναστάτης" που δημοσιεύτηκε προ διετίας από τις εκδόσεις Anubis. Ελπίζω να σας αρέσει και να σας δώσει ορισμένες πληροφορίες που ίσως δεν τις γνωρίζατε.



Κούβα

Η ιστορία ενός παρεξηγημένου παράδεισου

Η πρόσφατη ιστορία της Κούβας, μέχρι την άνοδο του Κάστρο στην εξουσία, ήταν μια σειρά από επαναστάσεις, εξεγέρσεις, ξένες επεμβάσεις, διεφθαρμένες κυβερνήσεις και αποτυχημένες προσπάθειες εκσυχγρονισμού.


Για τον ευρωκεντρικό κόσμο, η ιστορία της Κούβας ξεκινά το 1492, όταν η ισπανική εξερευνητική αποστολή με τρεις καραβέλες υπό τον Χριστόφορο Κολόμβο και με τις ευλογίες (και τη χρηματοδότηση) του στέμματος της Καστίλης και της Λεόν, άρχισε εκείνο που ονομάστηκε "ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα στην ιστορία της ανθρωπότητας", τον αποικισμό της Αμερικής.
Ωστόσο η Κούβα κατοικούνταν ήδη από την 4η χιλιετία π.Χ. καθώς τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης εγκατάστασης στο νησί χρονολογούνται από το 3.500 π.Χ. Οι κάτοικοι που βρήκαν οι Ισπανοί όταν για πρώτη φορά - στις 14 Οκτωβρίου 1492 - πάτησαν πόδι στην Κούβα, την "Χουάνα" του Κολόμβου, ήταν απόγονοι των ινδιάνων Ταϊνο, οι οποίοι έφθασαν από την αμερικανική ήπειρο στις αρχές του 13ου αιώνα μ.Χ.
Αρχικά οι Ισπανοι θεωρούσαν ότι η Κούβα ήταν μέρος της ηπείρου που βρισκόταν μπροστά τους (της Ασίας όπως πίστευε ο Κολόμβος ή της "νέας ηπείρου" όπως αντιλήφθηκαν γρήγορα) ωστόσο το 1508 ο Σεμπαστιάν ντε Οκάμπο κάνει το γύρο της Κούβας και αποδεικνύει ότι πρόκειται για νησί.
Η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια αποίκισης της Κούβας από τους Ισπανούς ξεκίνησε το 1511, υπό την αρχηγία του γιου του Κολόμβου, Ντιέγκο Κολόν, αλλά ο πρώτος διοικητής της Κούβας που ορίζει η Ισπανία είναι ο Ντιέγκο Βελάσκουεζ. Οι Ισπανοί ξεκινούν ένα τρομακτικό πογκρόμ των ιθαγενών, το οποίο με διακοπές και σκαμπανεβάσματα θα συνεχιστεί για ολόκληρο τον 16ο αιώνα και θα έχει ως αποτέλεσμα την ολοκληρωτική εξάλειψη του ιθαγενούς πληθυσμού, τον οποίο κάποιες εκτιμήσεις (ίσως υπερβολικές) ανέβαζαν στα 3 εκατομμύρια τις παραμονές της άφιξης του Κολόμβου.

ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΟΙ ΣΚΛΑΒΟΙ

Το 1513 είναι μια σημαδιακή χρονιά, αφού ο γαιοκτήμονας Αμαντόρ ντε Λαρές παίρνει την άδεια να εισάγει στην Κούβα τους πρώτους έγχρωμους σκλάβους, τέσσερις Αφρικανούς που είχαν μεταφερθεί στην Ισπανιόλα. Στους επόμενους αιώνες η Κούβα θα γινόταν ένας από τους κύριους προορισμούς σκλάβων εξ Αφρικής, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της σήμερα να κατάγεται από εκείνους.
Η Αβάνα, η μετέπειτα πρωτεύουσα της Κούβας, ιδρύεται το 1514 από τον Πανφίλο ντε Ναρβάεζ. Η Αβάνα και η Κούβα γενικότερα γίνεται ο κύριος διαμετακομιστικός σταθμός των Ισπανών που συρρέουν στην κυρίως αμερικανική ήπειρο, καθώς ο Κορτάζ έχει "ανοίξει" την αυτοκρατορία των Αζτέκων (ξεκινώντας, μάλιστα, το ταξίδι του από την Αβάνα).
Η Αβάνα θα καταστραφεί από φωτιά το 1538, αφού Γάλλοι πειρατές την πυρπολούν, με την βοήθεια επαναστατημένων σκλάβων - οι εξεγέρσεις των δούλων ήταν τακτικές στην Κούβα, ήδη από το 1530.
Οι "ινδιάνοι" ιθαγενείς της φυλής των Τάινο συνεχίζουν τον αγώνα, υπό την καθοδήγηση του Γκουαμά, για να διώξουν τους Ισπανούς από το νησί τους, ωστόσο ο αγώνας τους ήταν άνισος και το αποτέλεσμα προκαθορισμένο. Σιγά, σιγά χάνουν έδαφος, περιοριζόμενοι αρχικά σε ελάχιστες περιοχές της ενδοχώρας και στη συνέχεια εξοντώνονται συστηματικά. Οι Ισπανοί τους θεωρούν "τεμπέληδες και κακούς εργάτες" και τους εξολοθρεύουν δίχως τον παραμικρό ενδοιασμό - για φθηνή εργατική δύναμη εισάγονται μαύροι από την Αφρική. Ήδη το 1557 λιγότεροι από 2.000 Τάινου έχουν μείνει στο νησί.
Το 1607 η Αβάνα, στην οποία κατοικεί την εποχή αυτή περίπου το 55% του συνολικού πληθυσμού της νήσου, ανακηρύσσεται και επίσημα πρωτεύουσα της Κούβας.
Στις αρχές του 18ου αιώνα η Κούβα είναι - όπως άλλωστε συνεχίζει και σήμερα - μία από τις περιοχές που είναι περίφημες για τα καπνά τους. Η ισπανική κυβέρνηση, θέλοντας να ελέγξει αποτελεσματικά το εμπόριο καπνού, επιβάλλει ένα μονοπώλιο που ονομάζεται Factoria και το οποίο συγκεντρώνει τον καπνό που παράγουν οι φυτείες της Κούβας και τον στέλνει στην Ευρώπη.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1717, δημιουργείται ένα επίσημο κρατικό μονοπώλιο, το Estanco de Tobacco, που αναλαμβάνει την αποκλειστική συγκέντρωση και διάθεση του καπνού. Αποτέλεσμα είναι η "επανάσταση των Βεγκουέρος", που θα συνεχιστεί με διακοπές έως και το 1723. Η αφαίμαξη των Κουβανών συνεχίζεται με τη δημιουργία της βασιλικής εταιρείας εμπορίου ("Royal Compañía de Comercio") που αναλαμβάνει το σύνολο του εμπορίου από και προς την Κούβα, από το 1740. Οκτώ χρόνια αργότερα στην Αβάνα ιδρύεται το πρώτο πανεπιστήμιο, του Αγίου Ιερώνυμου (San Jeronimo).
Η Κούβα δεν έμεινε έξω από τις διαμάχες της μητρόπολης της με τις άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις. Ο αγγλο-ισπανικός πόλεμος του 1762 έχει ως αποτέλεσμα την κατάληψη της Αβάνας από βρετανικές δυνάμεις. Η πόλη παραδίδεται ξανά στους Ισπανούς την επόμενη χρονιά, σε αντάλλαγμα της Φλόριδας (την οποία είχαν καταλάβει οι Ισπανοί).
Στις επόμενες δεκαετίες η Κούβα αρχίζει να γίνεται ένας από τους κύριους προμηθευτές ζάχαρης, καθώς νέες φυτείες δημιουργούνται συνεχώς. Ήδη από το 1774 υπάρχουν στο νησί πάνω από 44.000 μαύροι σκλάβοι, οι οποίοι χρησιμοποιούνται ως φθηνή εργατική δύναμη στις φυτείες, αλλά και - κάτι μοναδικό στην αμερικανική ήπειρο - περί τους 32.000 απελεύθερους μαύρους, οι οποίοι έχουν κερδίσει μια θέση στην κοινωνία, έστω και στα κατώτερα στρώματα της. Η χειραφέτηση των μαύρων στην Κούβα είχε ξεκινήσει πολύ πριν από οποιαδήποτε άλλη περιοχή της αμερικανικής ηπείρου. Στα 1777 η Ισπανία καθιστά την Κούβα ημιαυτόνομη αποικιακή διοίκηση, αλλά λίγα χρόνια μετά, το 1784, απαγορεύει το εμπόριο με οποιαδήποτε άλλη χώρα
Το 1790 εκδίδεται η πρώτη εφημερίδα της Κούβας, η Papel Periodico, που το 1810 θα γίνει ημερήσια.

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ

Κοντά στην Κούβα, στην Αϊτή, ξεκινά η πρώτη μεγάλη επανάσταση των μαύρων σκλάβων, οι οποίοι αποτελούν το 90% του πληθυσμού της (480.000 από 550.000). Την εποχή αυτή εντατικοποιείται η εκμετάλλευση της γης και του υπεδάφους της Κούβας, με αποτέλεσμα την εισροή πάνω από 90.000 σκλάβων σε διάστημα μικρότερο των 15 ετών (1791-1805). Σύντομα, το 1795, οι μαύροι έχουν πετάξει Ισπανούς και Γάλλους από την Αϊτή και η Κούβα κερδίζει σε στρατηγική σημασία για την ισπανική μητρόπολη.
Εμπνεόμενοι από τον αγώνα των μαύρων στην Αϊτή, οι απελεύθεροι μαύροι και οι σκλάβοι της Κούβας επαναστατούν υπο την ηγεσία του Νικολάς Μοράλες το 1795, αλλά η εξέγερσή τους - στην οποία έλαβαν μέρος και πολλοί λευκοί των κατώτερων κοινωνικών τάξεων - πνίγεται στο αίμα από τον ισπανικό στρατό.
Μέσα στις επόμενες δεκαετίες η Κούβα γίνεται ένα από τα σημαντικότερα κέντρα παραγωγής ζάχαρης, καφέ και καπνού και η σημασία της γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη. Το 1817 ο πληθυσμός της έχει ξεπεράσει τις 550.000, εκ των οποίων οι 330.000 είναι έγχρωμοι (μαύροι και μιγάδες).
Στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, μια επαναστατική θύελλα σαρώνει την Αμερική, από βορρά προς νότο. ΗΠΑ και Αϊτή έχουν ξεκινήσει τον αγώνα για αποτίναξη του αποικιακού ζυγού και απελευθέρωση από τις μητροπόλεις και ανάλογες κινήσεις εξαπλώνονται σαν πυρκαγιά σε ολόκληρη την ήπειρο. Κολομβία, Νικαράγουα, Γουατεμάλα, Ελ Σαλβαδόρ, Ονδούρα, Βενεζουέλα κ.α. αποκτούν την ανεξαρτησία τους. Η Κούβα αργεί να μπει σε αυτό το κίνημα. Μόλις το 1823 αρχίζουν οι πρώτες δειλές κινήσεις με την δημιουργία μιας μυστικής οργάνωσης που είναι γνωστή ως "Ήλιοι και αχτίδες του Μπολιβάρ" (από το όνομα του περίφημου επαναστάτη Σιμόν ντε Μπολιβάρ) η οποία έχει ως στόχο την απελευθέρωση της Κούβας από τον ισπανικό ζυγό. Ωστόσο ο καιρός φαίνεται ότι δεν είναι ώριμος και οι σχετικές προσπάθειες παραμένουν, για την ώρα, στα σπάργανα. Παρόλα αυτά μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες οι διαφορές μεταξύ εκείνων που αισθάνονται "γηγενείς" Κουβανοί και της μητρόπολης, γίνονται ιδιαίτερα εμφανείς και μία πρωτόλεια "κουβανική εθνική ταυτότητα" αρχίζει να δημιουργείται.
Σχεδόν ταυτόχρονα, οι νεότευκτες Ηνωμένες Πολιτείες αρχίζουν τις προσπάθειες καθολικής επικράτησης επί της ηπείρου και στα άμεσα σχέδιά τους φαίνεται οτι έχουν την προσάρτηση της Κούβας και του Πουέρτο Ρίκο, όπως δηλώνει ο Τζων Κουίνσι Άνταμς. Η διατύπωση του δόγματος Μονρόε περί κυριαρχίας των ΗΠΑ στο δυτικό ημισφαίριο, δείχνει το δρόμο για το μέλλον: η πραγματική ανεξαρτησία των λατινοαμερικάνων θα απαιτούσε την αποτίναξη και της επιρροής των ΗΠΑ. Άλλωστε οι προσπάθειες των νοτιομαερικάνων να "εξάγουν" την επανάσταση στην Κούβα απέτυχαν εν πολλοίς εξαιτίας της απόφασης των ΗΠΑ να τις σαμποτάρουν, θεωρώντας ότι τους συμφέρει καλύτερα να περιμένουν την Κούβα να γίνει μέρος των ΗΠΑ είτε με τη θέληση των κατοίκων της, είτε αφού θα την αγόραζαν κατευθείαν από τους Ισπανούς.

ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ

Το 1824 είναι μια σημαδιακή χρονιά αφού οι Ισπανοί χάνουν και την τελευταία τους κτήση στην αμερικανική ήπειρο, το Περού. Μόνο η Κούβα και το Πουέρτο Ρίκο βρίσκονται πλέον στην κατοχή τους.
Δύο χρόνια μετά, το ευρισκόμενο ακόμη σε νηπιακή κατάσταση κίνημα ανεξαρτησίας της Κούβας, αποκτά τους πρώτους του μάρτυρες: Στις 16 Μαρτίου του 1826 εκτελούνται οι Φ. Αγκουέϊρο υ Βελάσκο και Α. Μανουέλ Σάντσεζ. Αρκετοί Κουβανοί που δεν ανέχονται την αποικιακή διοίκηση των Ισπανών φεύγουν σε εξορία - εθελούσια ή όχι - σε άλλες χώρες της λατινικής Αμερικής. Οι εξόριστοι Κουβανοί σε Κολομβία και Μεξικό σχηματίζουν μία μυστική οργάνωση με το όνομα "Μαύρος Αητός", που έχει ως στόχο την ανεξαρτησία της Κούβας από την Ισπανία.
Στις επόμενες δύο δεκαετίες, υπό το βάρος της αυξανόμενης δυσφορίας των Κουβανών, ακόμη κι εκείνων αμιγούς ισπανικής καταγωγής, η Ισπανία σφίγγει τα λουριά στην Κούβα και δημιουργεί μια ουσιαστική δικτατορία του εκάστοτε Ισπανού επιτρόπου. Οι Ισπανοί θεωρούν ότι πρέπει να κρατήσουν την Κούβα με νύχτια και με δόντια. Ταυτόχρονα, εντατικοποιούν τις καλλιέργειες στο νησί και δεν ακολουθούν τους Βρετανούς στην χειραφέτηση των σκλάβων. Κούβα και ΗΠΑ είναι τα προπύργιο του δουλεμπορίου αυτήν την εποχή, που η χειραφέτηση των σκλάβων σε ολόκληρη την Αμερική είναι γεγονός.
Ένας γιος μιας πρώην σκλάβας και ενός ισπανογενούς Κουβανού και ο οποίος επρόκειτο να ενσαρκώσει τους πόθους των Κουβανών για την ελευθερία, γεννιέται το 1845. Πρόκειται για τον Αντόνιο Μασέο, εμβληματική μορφή των επαναστάσεων που συντάραξαν την Κούβα στις δύο τελευταίες δεκαετίες του αιώνα.
Οι πλουσιότεροι Κουβανοί θεωρούν ότι οι ΗΠΑ αποτελούν την καλύτερη λύση για την Κούβα και σχηματίζουν το περίφημο Club de la Habana, που αποζητάει την ένωση με τις ΗΠΑ. Οι Αμερικάνοι, ανταποκρινόμενοι, αρχίζουν τις προσπάθειες αγοράς της Κούβας από την ισπανική κυβέρνηση, η οποία ωστόσο αρνείται τις επανειλημμένες προτάσεις της αντίστοιχης των ΗΠΑ.
Ταυτόχρονα οι ΗΠΑ υποστηρίζουν τα αυτονομιστικά κινήματα Κουβανών που κατοικούν στο έδαφός τους, τους οποίους χρηματοδοτούν και ελέγχουν. Ωστόσο οι σχετικές προσπάθειες - που ενισχύονται και από Αμερικανούς εθελοντές - αποτυγχάνουν οικτρά.
Ο ηγέτης αυτών των τυχοδιωκτικών προσπαθειών, ο Ναρκίσο Λόπεζ, συλλαμβάνεται και εκτελείται την 1η Σεπτεμβρίου του 1851 στην Αβάνα.
Την ίδια χρονιά σχηματίζεται στη Νέα Ορλεάνη από τους επιζώντες συνεργάτες του Λόπεζ το "Τάγμα του μοναχικού αστεριού", που πασχίζει για την ενσωμάτωση της Κούβας στις ΗΠΑ.
Οι προσπάθειες των Αμερικάνων για προσάρτηση της Κούβας συνεχίζονται έως και την έναρξη του αμερικανικού εμφυλίου, τόσο εμφανώς - με νέες προτάσεις προς το ισπανικό στέμμα για εξαγορά της - όσο και υπόγεια - με τη στήριξη ομάδων όπως η Junta Cubana και το προαναφερθέν Τάγμα. Μάλιστα, ένας Αμερικάνος, ονόματι Κουίτμαν, αναλαμβάνει την ηγεσία, πολιτική και στρατιωτική, της νέας επαναστατικής προσπάθειας,
Ωστόσο στην ίδια την Κούβα, κάποιοι αρχίζουν να ανησυχούν ότι ο αγώνας για εθνική ανεξαρτησία μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα απλώς την "αλλαγή αφεντικών", από τους Ισπανούς στους Αμερικάνους. Παρόμοιες σκέψεις εξέφρασε ο Χοσέ Μαρτί και το σύνθημα "η Κούβα στους Κουβανούς" αρχίζει να ακούγεται.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

To 1868 είναι μια χρονιά-ορόσημο, αφού ξεκινάει μια μεγάλη εξέγερση, που έμελλε να αποτελέσει την βάση επί της οποίας θα θεμελιωνόταν η κατοπινή ανεξαρτησία της Κούβας. Τον Αύγουστο σχηματίζεται η επαναστατική επιτροπή στο Σαντιάγο ντε Κούμπα, ορίζοντας την 24η Δεκεμβρίου ως ημέρα έναρξης της επανάστασης. Ωστόσο τα γεγονότα έτρεχαν και ο επαναστατικός οίστρος δεν ήταν δυνατό να χαλιναγωγηθεί ούτε από την ηγεσία της εξέγερσης. Η αποκάλυψη των ηγετών της επικείμενης επανάστασης στις ισπανικές αρχές, ώθησε τον Κάρλος Μανουέλ ντε Σεσπέδες να ξεκινήσει πρόωρα την επανάσταση από την Γιάρα (Grito de Yara) στις 10 Οκτωβρίου του 1868. Δύο μόλις μέρες αργότερα λαμβάνει χώρα η πρώτη, μικρής κλίμακας, σύγκρουση με τις ισπανικές αρχές. Ο στρατός των επαναστατών γιγαντώνεται ταχύτατα από το Νοέμβριο και μετά, κάτι που είναι συνέπεια της αθρόας συμμετοχής μαύρων δούλων, τους οποίους απελευθερώνουν οι κάτοχοί τους για να ενταχθούν στον στρατό της επανάστασης, τους "mambises"
Το Νοέμβριο, στη μάχη του Ελ Κρίστο, διακρίνεται ο Αντόνιο Μασέο, που ανεβαίνει ταχύτατα την στρατιωτική ιεραρχία του επαναστατικού στρατού, ενώ οι Ισπανοί αποστέλλουν ισχυρότατες δυνάμεις για να καταστείλουν την εξέγερση.
Η επιτυχία της επανάστασης εξαρτιόταν εν πολλοίς από την αθρόα και ενθουσιώδη συμμετοχή των μαύρων και για το λόγο αυτό οι ηγέτες της, με πρώτο τον Σεσπέδες, προχωρούν σε διακηρύξεις κατά της σκλαβιάς και απελευθερώνουν τους δούλους τους.
Η αντίδραση των Ισπανών ήταν "μια στο καρφί και μια στο πέταλο": από τη μια ενισχύουν την στρατιωτική παρουσία τους στο νησί, εξαπολύοντας ανθρωποκυνηγητό κατά των επαναστατικών δυνάμεων και από την άλλη τοποθετούν τον φιλελεύθερο ντον Ντομίνγκο Ντούλτσε ως αρμοστή, που σπεύδει να παραχωρήσει αυξημένες ελευθερίες στους Κουβανούς. Εμφανίζεται και μία αντεπαναστατική δύναμη ντόπιων, που χρηματοδοτείται από πλούσιους μεγαλογαιοκτήμονες και επιχειρηματίες, οι "Εθελοντές".
Τους πρώτους μήνες του 1869 ο επαναστατικός στρατός, με αιχμή του δόρατος τις δυνάμεις του συνταγματάρχη πλέον Αντόνιο Μασέο, πετυχαίνει αλεπάλληλες νίκες επί των βασιλικών δυνάμεων. Οι Κουβανοί προσπαθούν ταυτόχρονα να πετύχουν αναγνώριση του αγώνα τους από τις ΗΠΑ, αλλά αποτυγχάνουν οικτρά. Ένα επιτυχημένο απελευθερωτικό κίνημα θα ήταν σοβαρό εμπόδιο στην προσπάθεια προσάρτησης της Κούβας, που συνέχιζε να είναι ο στόχος των ΗΠΑ.
Οι συγκρούσεις συνεχίζονται με σφοδρότητα και μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, αν και οι αντίπαλοι παραμένουν αδρανείς για μεγάλα διαστήματα, οι μεν επαναστάτες προσπαθώντας να κατοχυρώσουν τις κατακτήσεις τους, οι δε Ισπανοί θεωρώντας ότι ο χρόνος δουλεύει προς όφελός τους και ενισχύοντας το ναυτικό αποκλεισμό των περιοχών που έλεγχαν οι επαναστάτες. Οι Ισπανοί είχαν φέρει στην Κούβα πάνω από 50 πολεμικά πλοία, ελέγχοντας πλήρως τις θάλασσες και αποτρέποντας βοήθεια σε άντρες, εφόδια και όπλα από τη λατινική Αμερική και Κουβανούς εξόριστους να φθάσουν στο νησί.
Το 1872 ο Σεσπέδες έχει ανακηρυχτεί ήδη πρόεδρος της ελεύθερης Κούβας, ωστόσο η ευόδωση του αγώνα για ανεξαρτησία έχει ακόμη πολύ δρόμο μπροστά της. Οι επαναστάτες έχουν πολλές απώλειες και ο στρατός τους έχει περιοριστεί δραματικά, καθώς ο πληθυσμός έχει κουραστεί από τις συνεχείς εχθροπραξίες επί τετραετίας. Αντίθετα, οι Ισπανοί ενισχύουν συνεχώς τις δυνάμεις τους. Ταυτόχρονα στους κόλπους των επαναστατών διαφορετικές τάσεις εμφανίζονται. Τα συντηρητικότερα στοιχεία, ανησυχώντας για το τι μέλλει γενέσθαι σε μία Κούβα που θα είναι ελεύθερη αλλά με πλειοψηφία μαύρων, αρχίζουν μια εκστρατεία συκοφάντησης του Αντόνιο Μασέο. Ο Σεσπέδες πεθαίνει το Μάρτιο του 1874, αφού έχει ήδη από τον Οκτώβριο του 1872 απομακρυνθεί από την προεδρία, σε μια μάχη στο Οριέντε.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Τον Απρίλιο του 1875 μία κίνηση με δραματικές συνέπειες για το μέλλον της επανάστασης προκύπτει όταν ο στρατηγός Βισέντε Γκαρσία καλεί σε συνάντηση όλους όσοι είναι ανικανοποίητοι από την πρόοδο της επανάστασης. Στην διάρκεια της συνάντησης ο πρόεδρος της ελεύθερης Κούβας Σισνέρος παραιτείται και ολόκληρο το κίνημα διχάζεται. Ο νέος πρόεδρος, Χουάν Σποτόρνο, αδυνατεί να ελέγξει την κατάσταση. Η εκλογή του Εστράδα Πάλμα στην προεδρία τον επόμενο χρόνο δεν προσφέρει κάτι θετικό στην επανάσταση, η οποία βρίσκεται σε άσχημη θέση. Αργότερα μέσα στο 1877 συλλαμβάνεται και φυλακίζεται από τους Ισπανούς. Ο Γκαρσία αναλαμβάνει την προεδρία και σύντομα ξεκινούν ειρηνευτικές συνομιλίες με τους Ισπανούς. Το 1878 σημαίνει το τέλος της επανάστασης, καθώς υπογράφεται η συνθήκη της Ζανζόν. Κάποιοι επαναστάτες, όπως ο Μασέο, δεν παραδίδουν τα όπλα, ακόμη και όταν τους προσφέρονται τεράστια χρηματικά ποσά. Ωστόσο για την ώρα οι συνθήκες δεν ευνοούν την συνέχιση της δράσης και ο Μασέο αναγκάζεται να εγκαταλείψει την Κούβα. Στις 21 Μαΐου τελειώνει και επίσημα η δεκαετής επανάσταση, ωστόσο ο επαναστατικός πυρετός συνεχίζει να βράζει στα κατώτερα στρώματα του πληθυσμού και είναι ξεκάθαρο ότι σύντομα θα ξεσπάσει ξανά ο πόλεμος.
Ο Μασέο και ο Γκαρσία ξεκινούν την οργάνωση της νέας επανάστασης και ήδη στις 26 Αυγουστου του 1879 ξεσπά ο "Μικρός Πόλεμος" (La Guerra Chiquita) που αποτελεί κατά κάποιον τρόπο το προανάκρουσμα της νέας εξέγερσης, που θα αργούσε όμως αρκετά να ξεσπάσει.
Σύντομα οι περισσότεροι ηγέτες της επανάστασης έχουν συλληφθεί και έχουν σταλεί σε ισπανικές φυλακές στη μητρόπολη ή στις αφρικανικές αποικίες, ενώ συνεχώς γίνονται απόπειρες κατά της ζωής της "ψυχής" της επανάστασης, του Αντόνιο Μασέο.
Μαζί με τον Γκόμεζ ξεκινούν ένα νέο επαναστατικό κίνημα, αυτή τη φορά με ορμητήριο τις ΗΠΑ και ειδικότερα τη Νέα Υόρκη. Εκεί ο Μασέο συναντά μια άλλη εμβληματική φυσιογνωμία της απελευθέρωσης της Κούβας, τον Χοσέ Μαρτί. Το κίνημα εκπνέει άδοξα μέσα στο 1886, ωστόσο ο σπόρος της επανάστασης έχει πέσει στο γόνιμο έδαφος της Κούβας και σύντομα τα πράγματα θα έπαιρναν το δρόμο τους.
Ο Μασέο μετά από πολλές προσπάθειες εξασφαλίζει την άδεια των ισπανικών αρχών της Κούβας για να επιστρέψει και σε κουβανικό έδαφος. Στην πρώτη ευκαιρία, ο μιγάς επαναστάτης δίνει το στίγμα των προθέσεων του. Απαντώντας στην παρατήρηση ενός νεαρού άνδρα, ότι η Κούβα θα προσαρτηθεί από τις ΗΠΑ και θα γίνει "ένα ακόμη αστέρι στο μεγάλο αμερικανικό στερέωμα", ο Μασέο διατράνωσε την πίστη του για μια ελεύθερη Κούβα: "Νεαρέ μου, πιστεύω - αν και μοιάζει απίθανο ότι αυτό είναι το μόνο δυνατό αποτέλεσμα - ότι σε μια τέτοια περίπτωση, θα τασσόμουν με την πλευρά των Ισπανών". Σύντομα ο Μασέο αναγκάζεται να εγκαταλείψει ξανά την Κούβα και στη Νέα Υόρκη συναντά ξανά τον Μαρτί, που συνεχίζει τον αγώνα του με πύρινη επαναστατική αρθρογραφία και οργάνωση των εξόριστων Κουβανών. Τον Ιανουάριο του 1891 σχηματίζεται από τον Μαρτί το κουβανικό επαναστατικό κόμμα, που θέτει υπό την αιγίδα του τις πολυάριθμες ενώσεις και οργανώσεις Κουβανών επαναστατών.
Μια περιορισμένης κλίμακας επανάσταση που οργανώθηκε από τα αδέλφια Σαρτόριους στο Χολγκουίν, καταπνίγεται εύκολα από τις ισπανικές αρχές, αλλά η πραγματική επανάσταση δεν θα αργήσει.

GRITO DE BAIRE

Στις 24 Φεβρουαρίου του 1895, η "κραυγή του Μπαϊρε" (Grito de Baire) σημαίνει την έναρξη της νέας επανάστασης. Το Μάρτιο και τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς οι ιστορικοί ηγέτες της επανάστασης Μασέο, Μαρτί και Γκόμεζ φθάνουν στην Κούβα και το κίνημα αποκτά δυναμική. Ανώτατος ηγέτης της επανάστασης ανακηρύσσεται ο Μαρτί, εκτός των στρατιωτικών ζητημάτων. Όμως στην πρώτη του εμφάνιση στο πεδίο της μάχης, στο Ντος Ρίος, ο Μαρτί σκοτώνεται, σε ηλικία μόλις 42 ετών. Ο φλογερός πατριώτης, που κατέστησε την ελεύθερη Κούβα σε έργο ζωής του, αφήνει δυσαναπλήρωτο κενό. Οι Γκόμεζ και Μασέο πετυχαίνουν τη μία μετά την άλλη νίκη στις συγκρούσεις τους με τις ισπανικές δυνάμεις, παρότι οι Ισπανοί στέλνουν συνεχώς ενισχύσεις και έχουν τον απόλυτο έλεγχο της θάλασσας.
Μέχρι τον Ιανουάριο του 1896, οι επαναστάτες είχαν καταφέρει να ελέγξουν το μεγαλύτερο μέρος του νησιού, πετυχαίνοντας σχεδόν όλους τους στρατηγικούς στόχους που είχαν θέσει λίγους μόνο μήνες πριν. Η πανικόβλητη και σπασμωδική ισπανική αντίδραση δεν κατορθώνει να κάμψει το φρόνημά τους και ο εκπληκτικός στρατηγός Μασέο, παρότι με ελάχιστες δυνάμεις και ουσιαστικά δίχως εφόδια και πυρομαχικά, κέρδιζε τη μία νίκη μετά την άλλη. Οι Ισπανοί οργανώνουν μια τρομερή αντεπίθεση και κατορθώνουν να ισορροπήσουν την κατάσταση. Στις 7 Δεκεμβρίου του 1897, η επανάσταση δέχεται ένα τρομερό χτύπημα, αφού ο φυσικός ηγέτης της και ο σημαντικότερος στρατηγικός της νους, ο Αντόνιο Μασέο, σκοτώνεται σε μία μάχη στην Πούντα Μπράβα. Οι δύο από τους τρεις φυσικούς ηγέτες της επανάστασης ήταν ήδη νεκροί.
Ωστόσο το ποτάμι δεν ήταν δυνατό να γυρίσει πίσω. Την ίδια ώρα, τον Δεκέμβριο του 1897, οι επαναστάτες διακηρύττουν ότι ελέγχουν την Κούβα και ζητούν διεθνή αναγνώριση. Η επαναστατική κυβέρνηση περιλαμβάνει τους Μπαρτολομέ Μασό (πρόεδρο) και Ντομίνγκο Μέντεζ Καπότε (αντιπρόεδρος).
Οι ΗΠΑ τελικώς αποφασίζουν να παρέμβουν για να υπερασπίσουν τα συμφέροντά τους, στέλνοντας το πολεμικό πλοίο Μέην στην Αβάνα, όπου εκρήγνυται, προκαλώντας την έναρξη του αμερικανο-ισπανικού πολέμου, που λήγει υπέρ των ΗΠΑ. Οι φωνές που θέλουν την Κούβα, το Πουερτο Ρίκο και τις Φιλιππίνες "εδάφη των ΗΠΑ" πληθαίνουν και οι Αμερικάνοι ετοιμάζονται για σοβαρές κινήσεις στη διεθνή σκακιέρα. Η Συμφωνία του Παρισιού δίνει τον έλεγχο της Κούβας (όπως εξάλλου και του Πουέρτο Ρίκο, των Φιλιππινών και του Γκουάμ) στις ΗΠΑ και οι Αμερικάνοι στέλνουν ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις κατοχής στην Κούβα. Η "αλλαγή αφεντικών" που απεύχονταν οι Μαρτί και Μασέο, έχει συντελεστεί. Η αστερόεσσα αντικαθιστά την ισπανική σημαία και οι επαναστάτες σταματούν προσωρινά, καθώς προσπαθούν να συμβιβαστούν με τη νέα κατάσταση και να διαπιστώσουν τις προθέσεις των Αμερικάνων. Στο μεταξύ οι εργάτες του νησιού ξεκινούν εκτεταμένες κινητοποιήσεις και απεργίες, αφού ήδη ο έλεγχος των περισσότερων επιχειρήσεων του νησιού έχει περάσει στο αμερικανικό κεφάλαιο ή δουλεύει γι' αυτό. Οι Αμερικάνοι φέρνουν απεργοσπάστες και οι ταραχές παίρνουν έκταση. Το Νοέμβριο του 1899 οι φωνές που καλούσαν για λήξη της κατοχής και απόδοση στην Κούβα της ανεξαρτησίας της, ενώνονται σε μία σειρά μαζικών διαδηλώσεων. Ωστόσο οι ΗΠΑ συνεχίζουν να θεωρούν την Κούβα "αμερικανικό έδαφος" και προετοιμάζουν την επίσημη προσάρτησή της. Οι Κουβανοί, που για περισσότερο από έναν αιώνα σχηματίζουν μια πολυφυλετική κοινωνία με ελάχιστες διακρίσεις βάσει φυλής και χρώματος, είναι ιδιαίτερα ενοχλημένοι από τον έντονο και ανενδοίαστο ρατσισμό των Αμερικανών, που διαχωρίζουν τους πολίτες ανάλογα με την "φυλή" τους (μαύρους, λευκούς και μουλάτους).

ΕΚΛΟΓΕΣ

Τον Ιούνιο του 1900 γίνονται οι πρώτες δημοτικές εκλογές μετά τον πόλεμο. Οι οπαδοί της ένωσης με τις ΗΠΑ υφίστανται δεινή ήττα, αφού οι υποψήφιοι τους δεν κατορθώνουν να εξασφαλίσουν ούτε έναν δήμο. Αντίθετα, σαρώνουν οι υποψήφιοι του εθνικού κόμματος και του ρεπουμπλικανικού κόμματος, που τηρούν σθεναρή ανθενωτική στάση.
Τον ίδιο Αύγουστο οι Αμερικανοί ξεκινούν μία προσπάθεια να χειραγωγήσουν τους Κουβανούς ώστε να εκλέξουν τους αντιπρόσωπους για τη Συνταγματική Συνέλευση που θα εξυπηρετούν τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Λίγους μήνες μετά, η Συνέλευση είχε ετοιμάσει ένα προσχέδιο συντάγματος το οποίο είχε ως πρότυπο του εκείνο των ΗΠΑ. Το Σύνταγμα γίνεται επίσημα αποδεκτό στις 11 Φεβρουαρίου 1901 και λίγες βδομάδες μετά η αμερικανική γερουσία και το κογκρέσο επικυρώνουν την Τροπολογία Πλατ, η οποία παραχωρεί περιορισμένη αυτονομία στην Κούβα και καθιστά και επίσημα τις ΗΠΑ ρυθμιστής της κατάστασης στο νησί. Μεγάλες διαδηλώσεις και πορείες διαμαρτυρίας ξεσπούν στην Κούβα. Υπό την λαϊκή πίεση, η Συνταγματική Συνέλευση απορρίπτει την πρόταση αποδοχής της με ψήφους 24 προς 2. Ωστόσο λίγο καιρό μετά, υπό το κράτος των αμερικανικών πιέσεων, αναγκάζεται να αναθεωρήσει και να αποδεχτεί την τροπολογία, με μια οριακή ψηφοφορία (15 υπέρ προς 14 κατά) αλλά και με αιτήσεις για τροποποιήσεις.
Ωστόσο οι Αμερικανοί επιμένουν στην αποδοχή της τροπολογίας αυτολεξεί και δίχως την παραμικρή τροποποίηση, κάτι που γίνεται στις 12 Ιουνίου και μάλιστα με ψήφους 16 προς 11 αυτή τη φορά.
Οι Αμερικανοί προκηρύττουν προεδρικές εκλογές και υποστηρίζουν τον Εστράδα Πάλμα. Δημιουργώντας ένα κλίμα τρομοκρατίας και νοθείας, πετυχαίνουν την απόσυρση του ανταγωνιστή του Εστράδα, του αυντονομιστή Μπαρτολομέ Μασό και ο Εστράδα (που ήταν Αμερικανός πολίτης) εκλέγεται πανηγυρικά πρώτος πρόεδρος της Δημοκρατίας της Κούβας.
Είναι ξεκάθαρο ότι η κυβέρνηση του Εστράδα Πάλμα δεν έχει την λαϊκή αποδοχή, κάτι που γίνεται ολοφάνερο από τις εκτεταμένες κινητοποιήσεις που ξεκινούν αμέσως μετά την ορκωμοσία του. Το 1903 υπογράφεται η συνθήκη μεταξύ Κούβας και ΗΠΑ για την παραχώρηση (με μίσθωση αορίστου χρόνου) της Μπαχία Χόντα και του Γκουαντάναμο Μπέι στις ΗΠΑ
Τον Φεβρουάριο του 1904 γίνονται οι πρώτες γενικές εκλογές, που χαρακτηρίζονται γενικώς ως μία "κακόγουστη φάρσα". Οι εκλεκτοί των Αμερικανών υποψήφιοι λαμβάνουν …περισσότερες ψήφους απ' όσοι είναι οι ψηφοφόροι (όπως λ.χ. η περίπτωση του Χουάν Γκουαλμπέρτο Γκόμεζ) και γενικώς η διαδικασία βρίθει παρανομιών και νοθείας.
Στο μεταξύ οι Αμερικάνοι επιχειρηματίες συνεχίζουν την άλωση της οικονομίας της Κούβας, αγοράζοντας τεράστιες εκτάσεις γης και πλουτοπαραγωγικές πηγές. Ωστόσο η κατάσταση στην Κούβα, την οποία έχουν εγκαταλείψει τα αμερικανικά στρατεύματα, εκτροχιάζεται γρήγορα, με τις διάφορες φατριές που ελέγχονται από αμερικανικά συμφέροντα να μάχονται αλλήλους και όλες μαζί ενάντια στους ανθενωτικούς. Ο Χοσέ Μιγκέλ Γκομέζ του Φιλελεύθερου κόμματος εγκαταλείπει την Κούβα και μεταβαίνει στη Ν.Υόρκη, απ' όπου καλεί τους Αμερικάνους να επέμβουν ξανά στο νησί. Οι νέες προεδρικές εκλογές του Οκτωβρίου του 1905 συντελούνται ξανά μέσα ένα κλίμα βίας και νοθείας και ο Εστράδα εκλέγεται ξανά πρόεδρος.
Τον Αύγουστο του 1906 ξεσπά ο "Μικρός Πόλεμος του Αυγούστου", μια επαναστατική κίνηση που γρήγορα εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Κούβα. Μέσα σε ένα μηνα οι επαναστάτες ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της Κούβας και ο Εστράδα καλεί τις ΗΠΑ να επέμβουν ξανά. Ο πρόεδρος Θήοντορ Ρούζβελτ συναινεί και στέλνει το καταδρομικό Ντένβερ, καθώς και αντιπροσώπους του για να πετύχουν μία συμφωνία μεταξύ των αντιμαχόμενων παρατάξεων. Η συμφωνία ναυαγεί και οι Αμερικανοί αναλαμβάνουν ξανά την διοίκηση της Κούβας. Στρατεύματα των ΗΠΑ καταλαμβάνουν ξανά το νησί και αναζωπυρώνεται το κίνημα των ενωτικών, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Κούβα. Ο επόμενος πρόεδρος που εκλέγεται το Νοέμβριο του 1908 προέρχεται από το κόμμα τον Φιλελευθέρων και είναι ο Χοσέ Μιγκουέλ Γκόμεζ. Την επόμενη χρονιά ολοκληρώνεται η δεύτερη φάση της στρατιωτικής κατοχής της Κούβας, με τους Αμερικάνους να αποσύρουν ξανά τα στρατεύματά τους.

ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΑΡΑΧΕΣ

Το κόμμα των έγχρωμων της Κούβας Partido Independiete de Color αποκτά ερείσματα στον πληθυσμό, αλλά κάτω από την επίδραση των ΗΠΑ μια νέα ρατσιστική πολιτική έχει εγκαθιδρυθεί στην Κούβα. Το Partido Independiete de Color διώκεται απηνώς και οι εκπρόσωποι του φυλακίζονται. Κάτω από την λαϊκή πίεση, που εκφράζεται μέσα από πολυάριθμες διαηλώσεις, η κυβέρνηση αναγκάζεται να απελευθερώσει τους φυλακισμένους ηγέτες.
Το 1912 Οι ΗΠΑ επεμβαίνουν ξανά στρατιωτικά στην Κούβα (περιορισμένα αυτή τη φορά) για να προστατεύσουν αμερικανικές επιχειρήσεις στο νησί, που απειλούνται από τους εξεγερμένους έγχρωμους. Η επανάσταση των έγχρωμων πατάσσεται με βαναυσότητα και η Κούβα εξελίσσεται ταχύτατα σε μια χώρα με ρατσιστική κοινωνική δομή.
Η επόμενη επανάσταση στην ταραχώδη ιστορία της Κούβας προέρχεται από τους Φιλελεύθερους, ξεσπά το 1917, έχει αρχηγό τον Χοσέ Μιγκουέλ Γκόμεζ και καταπνίγεται σύντομα από τις κυβερνητικές δυνάμεις.
Οι ωμές αμερικανικές παρεμβάσεις συνεχίστηκαν το 1921, με την αποστολή του στρατηγό Ήνοχ Κράουντερ ως "προεδρικού απεσταλμένου" του Γουίλσον. Η αντίδραση των Κουβανών στις αμερικανικές επεμβάσεις συνεχίζονται και στις φωνές διαμαρτυρίες προστίθεται αυτή των φοιτητών, που σχηματίζουν το αριστεριστικό μέτωπο Χοσέ Μαρτί.
Το 1925 το σοσιαλιστικό κόμμα της Κούβας, που (πολύ) αργότερα θα μετονομαστεί σε "κομμουνιστικό", σχηματίζεται από τους Κάρλος Μπαλίνιο, Τζούλιο Αντόνιο Μέλια και άλλους.
Το 1927 ο Ματσάδο, που είχε εκλεγεί πρόεδρος δύο χρόνια πριν, προσπαθεί να δημιουργήσει μια "πεφωτισμένη δικτατορία" Την επόμενη χρονιά σε μια εκλογή-οπερέτα (ο Ματσάδο είναι ο μοναδικός υποψήφιος αφού έχει κηρύξει εκτός νόμου όλους τους υπόλοιπους) εκλέγεται "πρόεδρος" για 6 χρόνια. Είναι πλέον ο εκλεκτός των ΗΠΑ στην Κούβα
Κινήσεις εθνικιστών και αριστερών πατάσσονται με βαρβαρότητα και η κυβέρνηση του Ματσάδο γίνεται όλο και πιο απολυταρχική.
Στα επόμενα δύο χρόνια οι συλλήψεις και οι διώξεις γίνονται καθημερινότητα και τα συνταγματικά δικαιώματα των Κουβανών αναστέλλονται. Κυκλοφορούν έντονες φήμες για νέα επανάσταση. Ξεσπάει ένας ακήρυχτος πόλεμος μεταξύ της μυστικής αστυνομίας του καθεστώτος (της Porra) και της αντίπαλης οργάνωσης (ABC) με πολλά θύματα.
Το 1933 μετά από δραματικές γενικές απεργίες και την αντίδραση του στρατού της Κούβας, ο Ματσάδο αναγκάζεται να παραιτηθεί και την ηγεσία της χώρας αναλαμβάνει ο Κάρλος Σεσπέδες. Ουσιαστική εξουσία ωστόσο ασκεί ο Αμερικανός πρέσβης Σάμνερ Γουέλς, που σχηματίζει κυβέρνηση κατά το δοκούν, δίχως καν να ενημερώσει τον Σεσπέδες. Την ίδια ώρα μια οργάνωση δυσαρεστημένων υπαξιωματικών, η Junta de los Ocho, σχηματίζεται στους στρατώνες της Κολούμπια. Μεταξύ των πρωτεργατών της ήταν ο Φουλγκένσιο Μπατίστα.

ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Στις 5 Σεπτεμβρίου του 1933, ο Μπατίστα κηρύττει την "επανάσταση των λοχίων" και αναγκάζει τον Σεσπέδες και το υπουργικό συμβούλιο να εγκαταλείψουν την πρωτεύουσα. Μια επαναστατική κυβέρνηση υπό τον Ραμόν Γκράου σαν Μαρτίν ορκίζεται πέντε μέρες μετά και προβαίνει σε δραματικές αλλαγές στην κουβανική κοινωνική και πολιτική δομή, μεταξύ αυτών την κατάργηση της τροπολογίας Πλατ, την καθιέρωση της 8ωρης εργασίας, την παραχώρηση του δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες και την διανομή στους αγρότες της γης την οποία καλλιεργούσαν. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις χαρακτηρίστηκαν "κομμουνιστικές" από τις ΗΠΑ και η αμερικανική κυβέρνηση ουδέποτε αναγνώρισε τον Γκράου. Είναι γεγονός ότι σε επίπεδο προθέσεων η κυβέρνηση Γκράου ήταν η πιο τίμια που γνώρισε η Κούβα στις πρώτες δεκαετίες της ύπαρξής της, ωστόσο επρόκειτο για μία "κοινοβουλευτική δικτατορία" και ως τέτοια πολεμήθηκε από όλες τις επαναστατικές ομάδες που συνέχιζαν τη δράση τους στην Κούβα. Όπως άλλωστε πολεμήθηκε και από τις ΗΠΑ, που έβλεπαν με έντονη ανησυχία την "κομμουνιστική" (με τα κριτήρια τους) επανάσταση της Ισπανίας να εξαπλώνεται και στην αμερικανική ήπειρο και μάλιστα στο κατώφλι τους.
Μια απόπειρα πραξικοπήματος πατάσσεται εν τη γενέσει της, με τη βοήθεια και του Μπατίστα, που πλέον ελέγχει τον στρατό. Η κυβέρνηση λαμβάνει μέτρα για τον περιορισμό της αισχροκέρδειας και της φοροδιαφυγής των (ελεγχόμενων από αμερικανικά κεφάλαια κυρίως) εταιρειών που παράγουν και εμπορεύονται ζάχαρη, δημιουργώντας ακόμη περισσότερη δυσαρέσκεια των ΗΠΑ. Ωστόσο γίνονται προσπάθειες για προσέγγιση της επαναστατικής κυβέρνησης και των ΗΠΑ, με τη βοήθεια και πλούσιων μεγαλοκτηματιών. Όμως την επόμενη χρονιά ο αντιπρόεδρος Γκουιτέρας εθνικοποιεί την αμερικανικών συμφερόντων εταιρεία Ηλεκτρισμού και αυτή θα είναι και η τελευταία πράξη της κυβέρνησης Γκράου. Ο - συνταγματάρχης, πλέον - Μπατίστα, με την ανοιχτή υποστήριξη των ΗΠΑ, ανατρέπει την κυβέρνηση. Νέος πρόεδρος-μαριονέτα αναλαμβάνει ο Κάρλος Χέβια, που θα κρατήσει το αξίωμα μόλις δύο μέρες, πριν αναλάβει ο Κάρλος Μεντιέτα. Τρεις μέρες αργότερα οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν την "δική τους" κυβέρνηση. Ο Μπατίστα ελέγχει πλήρως την κυβέρνηση και τον στρατό και αποκρούει τις προσπάθειες για ανατροπή του. Το 1935 δολοφονείται ο Γκουιτέρας και ο Μπατίστα ανακηρύσσει εαυτόν "στρατηγό".
Κάτω από τον έλεγχο του Μπατίστα, οι αμερικανικές εταιρείες στην Κούβα συνεχίζουν να ανθούν, όμως το 1940 μια εθνοσυνέλευση προετοιμάζει άλλο ένα "σοσιαλίζον" σύνταγμα, το οποίο μεταξύ των άλλων υποστηρίζει την πλήρη απασχόληση και τον κατώτατο μισθό και θέτει εκτός νόμου τις τεράστιες φυτείες που είναι γνωστές ως "λατιφούντιας". Ο Μπατίστα βγαίνει από το παρασκήνιο και γίνεται και επίσημα πρόεδρος της Κούβα το 1940. Τρία χρόνια αργότερα νομιμοποιεί το σοσιαλιστικό κόμμα της Κούβας.
Το 1944 ο Μπατίστα επιτρέπει την εκλογή του Γκραού σαν Μαρτίν στην προεδρία, ενώ η χώρα έχει ήδη γίνει το καταφύγιο της αμερικανικής μαφίας: οι δύο διασημότεροι μαφιόζοι της εποχής, ο Τσάρλι "λάκυ" Λουτσιάνο και ο Μέγιερ Λάνσκι είναι προσωπικοί φίλοι του Μπατιστα και ο πρώτος λαμβάνει και την κουβανική υπηκοότητα. Το 1946 η μεγαλύτερη συνάντηση μαφιόζων της εποχής γίνεται στην Αβάνα, υπό την προστασία του Μπατίστα, στο ξενοδοχείο Νασιονάλ.
Το 1947 σχηματίζεται το κουβανικό κόμμα του λαού, ή αλλιώς Ορθόδοξο κόμμα. Στο κόμμα αυτό θα συμμετάσχει στη συνέχεια ο Φιντέλ Κάστρο, που επί του παρόντος προσπαθεί να εξασκηθεί στην επαναστατική τέχνη στην Κολομβία, μετέχοντας σε μία επανάσταση που είναι γνωστή ως Μπογκοτάτσο.
Το 1952 ο Κάστρο προσπαθεί να εκλεγεί στον Κονγκρέσο με το ορθόδοξο κόμμα, ενώ ο Μπατίστα, ενόψει των εκλογών, ξανακάνει πραξικόπημα και καταλαμβάνει και επίσημα την εξουσία, αναίμακτα αυτή τη φορά. Φυσικά η αναγνώριση της νέας δικτατορίας από τις ΗΠΑ είναι άμεση.
Στις 26 Ιουλίου ο Φιντέλ Κάστρο, που έχει αυτοανακηρυχθεί σε φανατικό πολέμιο του Μπατίστα, ηγείται μιας ομάδας 160 επαναστατών, που επιτίθενται στον στρατώνα Μοντσάδα. Η επίθεση αποτυγχάνει και οι επιζήσαντες επαναστάτες διασκορπίζονται. Μια βδομάδα μετά ο Φιντέλ συλλαμβάνεται και οδηγείται στη φυλακή. Ο Κάστρο καταδικάζεται σε 15ετή κάθειρξη και την επόμενη χρονιά ο Μπατίστα ανακοινώνει την πραγματοποίηση γενικών εκλογών. Ο Φιντέλ Κάστρο αφήνεται ελεύθερος την επόμενη χρονιά, στα πλαίσια γενικής αμνηστίας και εγκαταλείπει την Κούβα. Θα επέστρεφε μόνο ως ηγέτης μιας επανάστασης που θα σάρωνε το νησί απ' άκρη σ'άκρη…


Χρονολόγιο - Η Κούβα και ο Φιντέλ Κάστρο μέχρι την επανάσταση



29 Oκτωβρίου 1492
Ο Χριστόφορος Κολόμβος αποβιβάζεται στην Κούβα, την οποία ονομάζει "Χουάνα" και προσαρτεί στο ισπανικό στέμμα.

1513
Η πρώτη περίπτωση εισαγωγής δούλων στην Κούβα - 4 Αφρικανοί δούλοι από την Ισπανιόλα καλούνται για να εργαστούν μέχρι θανάτου στα κτήματα του Αμαντόρ ντε Λάρες.

1514
Ιδρύεται η πόλη της Αβάνας, μετέπειτα πρωτεύουσας, από τον Πανφίλο ντε Ναρβάεζ. Παίρνει το όνομά της από τον Ισπανό άρχοντα Σαν Κριστομπάλ ντε Χαμπάνα.

1550
Επιτρέπεται και επίσημα η εισαγωγή σκλάβων από την Αφρική, σε αντικατάσταση των "τεμπέληδων" - όπως τους χαρακτηρίζουν οι Ισπανοί - ιθαγενών. Από τα 3 εκατομμύρια των Ινδιάνων της φυλής Τανούι που κατοικούσαν στην Κούβα πριν από την έλευση των Ισπανών, υπολογίζεται ότι έχουν απομείνει περίπου 2.000.

1823
Τα πρώτα σκιρτήματα των Κουβανών για ανεξαρτησία από τη "μητέρα" Ισπανία: δημιουργειται η οργάνωση "Ήλιοι και Ακτίνες του Μπολιβάρ", από τον ποιητή Χοσέ Μαρία Χερέντια και τον Χοσέ Φρανσίσκο Λέμους.
Στο μεταξύ οι ΗΠΑ δια στόματος Τ.Κ. Άνταμς ξεκαθαρίζουν ότι θεωρούν την Κούβα "κρίσιμη και τα εμπορικά και πολιτικά συμφέροντα" τους.

1826
Στις 16 Μαρτίου εκτελούνται οι Φ. Αγκουέϊρο υ Βελάσκο και Α. Μανουέλ Σάντσεζ, οι πρώτοι μάρτυρες του κουβανικού κινήματος ανεξαρτησίας.

1847
Η κίνηση "Club de la Habana" στην οποία μετέχουν πλούσιοι Κουβανοί γαιοκτήμονες, κάνει προσπάθειες για την ένωση της Κούβας με τις ΗΠΑ. Την επόμενη χρονιά ο πρόεδρος Πολκ προσφέρει επίσημα 100 εκατομμύρια δολάρια στην κυβέρνηση της Ισπανίας, για την αγορά της Κούβας. Οι Ισπανοί αρνούνται.

1849
Ο επαναστάτης Ναρσίσο Λόπεζ με βοήθεια από τις ΗΠΑ προσπαθεί να απελευθερώσει την Κούβα. Δύο χρόνια αργότερα θα συλληφθεί και θα εκτελεστεί από τις ισπανικές αρχές.

1855
Ναυαγούν άδοξα οι προσπάθειες των ΗΠΑ να πετύχουν την προσάρτηση ή την αγορά της Κούβας από την Ισπανία.

1868
Στις 10 Οκτβωβρίου ο Κάρλος Μανουέλ ντε Σεσπέδες ανακηρύσσει την ανεξαρτησία της Κούβας στην ιστορική "Grito de Yara", μαζί με άλλους ιδιοκτήτες φυτειών ζάχαροκάλαμων. Απελευθερώνει τους σκλάβους του και τους εντάσσει στον επαναστατικό στρατό του.
Μέχρι το Νοέμβριο ο επαναστατικός στρατός αριθμεί ήδη 12.000 άνδρες και αρχίζει να έχει τις πρώτες του επιτυχίες ενάντια στους Ισπανούς και τους ντόπιους εθελοντές που τους συνεπικουρούν.

1869-72
Η κουβανική επανάσταση βρίσκεται σε εξέλιξη και οι δυνάμεις των επαναστατών κατορθώνουν να αποκτήσουν τον έλεγχο της ανατολικής πλευράς του νησιού, παρά τις σημαντικές δυνάμεις που αποστέλλονται από την ισπανική κυβέρνηση για να καταπνίξουν την εξέγερση. Ο Αντόνιο Μασέο, ένας μιγάς, ξεχωρίζει και ανέρχεται ταχύτατα την ιεραρχία των επαναστατών.

1873-1878
Παρά τις επιτυχίες, η δεκαετής επανάσταση δεν κατορθώνει να πετύχει τους στόχους της και οι επαναστάτες υπογράφουν την "συνθήκη του Ζανγιόν" (11 Φεβρουαρίου 1878) με μικρά μόνο οφέλη. Η επαναστατική κυβέρνηση επίσημα αποδέχεται την συνθήκη στις 21 Μαϊου.

1884
Ο Αντόνιο Μασέο μαζί με τον Χοσέ Μαρτί ξεκινούν ένα νέο επαναστατικό κίνημα, ιδρύοντας τους πρώτους πυρήνες Κουβανών αντιστασιακών στη Ν.Υόρκη.

1892
Ο Μαρτί ιδρύει το Κουβανικό Επαναστατικό Κόμμα, υπό την σκέπη του οποίου ενώνονται μια σειρά από ετερόκλητες επαναστατικές ομάδες.

1895
Στις 24 Φεβρουαρίου ξεκινά ο κουβανικός πόλεμος της ανεξαρτησίας, με την "κρυαγή του Μπαϊρε" (Grito de Baire). Σύντομα ο Μασέο και ο Μαρτί φθάνουν στην Κούβα για να ηγηθούν της εξέγερσης.

1897
Μετά από δύο χρόνια αδιάκοπων συγκρούσεων και παρά την ενίσχυση των ισπανικών στρατευμάτων στην Κούβα (φθάνουν στις 300.000 πλέον) οι επαναστάτες επικρατούν σε όλα τα μέτωπα. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους ανακοινώνουν την επιτυχία της επανάστασης, αλλά οι συγκρούσεις συνεχίζονται.

1898
Τον Φεβρουάριο εκρήγνυται στο λιμάνι της Αβάνας το πολεμικό πλοίο των ΗΠΑ Μέην, που δίνει την αφορμή για την έκρηξη του αμερικανοϊσπανικού πολέμου.

1899
Την 1η Ιανουαρίου η Κούβα περνάει υπό αμερικανική επικυριαρχία. Μερίδα της κουβανικής κοινωνίας (κυρίως οι ισχυρότεροι οικονομικά) προσπαθούν να πετύχουν την προσάρτηση της Κούβας στις ΗΠΑ.

1900
Προκυρήσσονται δημοτικες εκλογές για τις 16 Ιουνίου. Οι υποψήφιοι των υποστηρικτών της ένωσης με τις ΗΠΑ υφίστανται σαρωτική ήττα, αφού οι εκλέγονται σχεδόν πανδημεί οι εκπρόσωποι του εθνικού κόμματος και του ρεπουμπλικανικού κόμματος. Το κόμμα δημοκρατικής ένωσης (αμερικανόφιλοι) δεν κερδίζει ούτε ένα Δήμο!

1902
Μετά από τις πρώτες (υπό συνεχιζόμενη αμερικανική κατοχή) γενικές εκλογές, ο εκλεκτός των ΗΠΑ Τομάς Εστράδα Πάλμα (αμερικανός υπήκοος κουβανικής καταγωγής!) εκλέγεται δίχως κανέναν ανταγωνιστή στη θέση του προέδρου της Κούβας, η οποίας διατηρεί ένα καθεστώς αυτονομίας από τις ΗΠΑ. Η Κούβα λειτουργεί υπό καθεστώς "προστασίας" των ΗΠΑ (τροπολογία Πλατ).

1903
Οι κυβερνήσεις της Κούβας και των ΗΠΑ υπογράφουν τη συνθήκη βάσει της οποίας το Γκουαντανάμο παραχωρείται υπό μορφή ενοικίασης στις ΗΠΑ για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα.

1906
Ο Πάλμα έχει εκλεγεί (ξανά δίχως αντίπαλο) για δεύτερη φορά και επαναστάσεις ξεσπούν στο έδαφος της Κούβας. Ο Πάλμα παραιτείται και οι ΗΠΑ καταλαμβάνουν ξανά το νησί.

1909
Ο Χοσέ Μιγκουέλ Γκομέζ εκλέγεται στην προεδρία.

1912
Νέα επέμβαση των ΗΠΑ στην Κούβα, για να καταστείλουν φυλετικές ταραχές - ο αμερικανικός ρατσισμός έχει εξαχθεί στην Κούβα.

1924
Εγκαθιδρύεται μια στυγνή δικτατορία από τον Γεράδο Μασάντο.

1925
Ιδρύεται το Σοσιαλιστικό Κόμμα, που αργότερα θα αποτελέσει την βάση του κομμουνιστικού κόμματος.

1926
Γεννιέται ο Φιντέλ Αλεχάνδρο Κάστρο Ρουζ την φυτεία ζαχαροκάλαμων της οικογένειας στο Μπιράν της Κούβας.

1933
Ο Μασάντο ανατρέπεται κατά τη διάρκεια πραξικοπήματος, του οποίου ηγείται ο λοχίας Φουλγκένσιο Μπατίστα.

1934
Οι ΗΠΑ παραχωρούν αυξημένη αυτονομία στην Κούβα.

1944
Ο Μπατίστα αποσύρεται από την "προεδρία" και τον διαχέται ο Ραμόν Γκρέη Σαν Μαρτίν.

1945
Ο Κάστρο γίνεται δεκτός στην νομική σχολή της Αβάνας.

1950
Ο νεαρός φέρελπις δικηγόρος Φιντέλ Κάστρο ανοίγει το δικηγορικό του γραφείο στην Αβάνα.

1952
Ο Μπατίστα εγκαθιστά ξανά μία στυγνή δικατορία. Ο Κάστρο ετοιμαζόταν να ξεκινήσει την πολιτική του καριέρα, ωστόσο η δικτατορία βάζει τέλος στα σχέδια του να εκλεγεί βουλευτής.

1953
Η πρώτη εμφάνιση του "επαναστάτη Φιντέλ Κάστρο", με την αποτυχημένη εξέγερση του ενάντια στο καθεστώς του Μπατίστα. Συλλαμβάνεται μετά από μία επίθεση στους στρατώτες Μονκάδα και μετά από μία θυελλώδη δίκη που κράτησε τρεις μήνες, καταδικάζεται σε 15ετή κάθειρξη.

1955
Του παραχωρείται αμνηστία και φεύγει από την χώρα, καταφεύγοντας στο Μεξικό. Την ίδια χρονιά ιδρύει το Κίνημα της 26ης Ιουλίου (που ονομάστηκε έτσι από την ημερομηνία της αποτυχημένης επίθεσης στη Μονκάδα.